Tranzicioni

Pas luftës, pati një eufori të madhe dhe një ndjenjë largimi – shumë njerëz u kthyen vullnetarisht në Kosovë për të rindërtuar vendin e çliruar në një përpjekje të përbashkët. Lokaliteti transendent si vend individual i mallit, origjinës dhe dëshirave dukej se u bë real dhe i prekshëm në Kosovën e çliruar. U hapën hapësira të reja të mundësive për dizajn. Qyteti ishte një atraksion si për të kthyerit ashtu edhe për emigrantët nga zonat rurale. Shpresohej që jeta në qytet të përmirësonte kushtet e jetesës, të lehtësonte aksesin në tregun e punës dhe objektet arsimore.

Jeta komunale para migrimit me disa breza në zonat kryesisht rurale me detyra të përcaktuara qartë u zëvendësua nga një koncept individual i jetës në qytet. Përveç mundësisë për kushte më të mira jetese, qyteti ishte gjithashtu një vend i publikut dhe gëzimit të përbashkët – i krahasueshëm me konceptin e qytetit evropian sipas Kartës së Lajpcigut si një vend i demokracisë, pluralizmit, racionalizmit dhe interesit publik, si hapësirë publike si vend shkëmbimi, vendbanimi dhe proteste të lirë.

Megjithatë, shpejt u bë e qartë se qytetet nuk mund ta përballonin këtë presion dhe se nevojat për strehim nuk mund të plotësoheshin nga fluksi i të kthyerve dhe emigrantëve nga fshati-qytet. Si rezultat, aktivitete të pakthyeshme ndërtimi informale janë zhvilluar deri më sot, për shkak të përgjegjësive të paqarta të planifikimit, korrupsionit të shfrenuar dhe një programi kritik rindërtimi. Strehimi ishte i nevojshëm – kështu që u krijua joformalisht pa vonesë të mëtejshme.

Edhe sot e kësaj dite, banorët e qyteteve kosovare vuajnë nga pasojat e zhvillimit joformal: rrethe të tëra të qytetit janë pothuajse plotësisht të mbyllura dhe nuk kanë ndonjë strukturë të dukshme të hapësirës së hapur. Një substancë ndërtimi me defekt dhe problemet statike të zgjerimeve informale përbëjnë një rrezik real për banorët e ndërtesave. Për më tepër, në shumë vende, duhet të krijohen cilësi urbanistike në kuptimin e qyteteve kompakte dhe miqësore me klimën dhe duhet të ndalet procesi i shtrirjes urbane, i cili po shkatërron zona të rëndësishme peizazhi.